Abdülhak Adnan Adıvar Kimdir? Hayatı ve Eserleri

Abdülhak Adnan Adıvar (1882, Gelibolu – 1 Temmuz 1955, İstanbul), Türk siyasetçi, yazar, tarihçi, akademisyen ve hekimdir. Cumhuriyet tarihinin ilk bilim tarihçisi ve 1. Meclis döneminin ilk sağlık bakanı olarak önemli görevler üstlenmiştir. Aynı zamanda Türkiye’nin ilk muhalefet partisi olan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın kurucularından biri olarak da bilinir. Halide Edip Adıvar’ın eşi olarak da tanınır.

Hayatı ve Kariyeri

Abdülhak Adnan Adıvar, 1882 yılında Gelibolu’da doğdu. İstanbul’da eğitim hayatını sürdürdü ve Tıp Fakültesi’nde okudu. Daha sonra Berlin Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde uzmanlık diploması aldı. Milli mücadele döneminde milli harekete katıldı ve Ankara’ya gelerek TBMM’nin açılışında hazır bulundu.

Adnan Adıvar, TBMM’de milletvekili olarak görev yaptı ve meclis ikinci başkanı seçildi. Sağlık alanında yaptığı çalışmalarla Cumhuriyet tarihinin ilk sağlık bakanı unvanını kazandı. Ayrıca, Türkiye’nin ilk muhalefet partisi olan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın kurucularından biri oldu. Ancak parti 1925 yılında kapatıldıktan sonra bağımsız milletvekili olarak mecliste yer aldı.

Adıvar, bilim tarihi alanında da önemli katkılarda bulundu ve Osmanlı Türklerinde İlim (Les Siciences Chez le Turcs Ottomans) isimli eseri Fransızca ve Türkçe olarak yayımlanarak bilim dünyasında dikkat çekti. Tarih Boyunca İlim ve Din adlı eseri de Türk kültür hayatına önemli bir eser olarak kazandırmıştır.

Ayrıca, İngilizlerin İstanbul’u işgal etmesinden sonra oluşturulan ilk gizli direniş örgütü olan Karakol Cemiyeti’nin kurucularından biri ve Milli Türk Fırkası’nın da kurucuları arasında yer almıştır.

Abdülhak Adnan Adıvar, 1 Temmuz 1955’te İstanbul’da hayatını kaybetti. Eşi Halide Edip Adıvar’ın yanına Merkezefendi Mezarlığı’na defnedildi.

Onun hayatı boyunca yapmış olduğu çalışmalar, Türk tarihi ve kültürü için önemli bir miras olarak kabul edilmektedir.

Abdülhak Adnan Adıvar Felsefesi

Abdülhak Adnan Adıvar, Türk düşünce tarihinde önemli bir figür olmasına rağmen, kendisinin özgün bir felsefesi bulunmamaktadır. Adıvar, daha çok tarihçi, yazar, siyasetçi ve akademisyen kimliğiyle tanınmaktadır. Özellikle bilim tarihi, Türk kültürü ve İslam düşüncesine yönelik çalışmalarıyla bilinir.

Felsefi açıdan, Abdülhak Adnan Adıvar daha çok Batı felsefesini incelemiş ve çeviriler yapmıştır. Bertrand Russell’ın “The Problems of Philosophy” adlı eserini “Felsefe Meseleleri” adıyla Türkçeye tercüme etmiştir. Bu çevirisiyle Türkçe konuşan okuyucuların Batı felsefesine aşina olmasına katkı sağlamıştır.

Ayrıca, bilim tarihi alanında yaptığı çalışmalar da felsefi bir boyut taşır. Osmanlı Türklerinde İlim (Les Siciences Chez le Turcs Ottomans) adlı eseri, Osmanlı Türklerinin ilim ve bilim alanındaki katkılarını inceler ve bu çalışma da bir tür felsefi araştırmadır.

Ancak, Adıvar’ın kendi özgün bir felsefesi ve felsefi sistem kurma çabası bulunmamaktadır. Onun eserleri daha çok tarih, kültür ve siyaset alanlarına odaklanmaktadır. Bu nedenle, felsefi bir düşünür olarak değil, tarihçi ve bilim insanı olarak tanınmaktadır.

Abdülhak Adnan Adıvar Eserleri

Abdülhak Adnan Adıvar’ın farklı alanlarda çeşitli eserleri bulunmaktadır. İşte onun bazı önemli eserleri:

1. Les Siciences Chez le Turcs Ottomans (Osmanlı Türklerinde İlim): Bu eser, bilim tarihi alanında yapılan ilk çalışmalardan biridir. Fransızca olarak Paris’te yayımlanmıştır. Osmanlı Türklerinin ilim ve bilim alanındaki katkılarını inceler.
2. Tarih Boyunca İlim ve Din: 1944 yılında İstanbul’da yayımlanan bu eserde, din ve bilim ilişkileri tarihi gelişimi içinde ele alınmaktadır. Din ve bilimin tarihsel süreçteki etkileşimi ve ilişkileri üzerinde durulur.
3. Felsefe Meseleleri: Abdülhak Adnan Adıvar, Bertrand Russell’ın “The Problems of Philosophy” adlı eserini Türkçeye “Felsefe Meseleleri” adıyla çevirmiştir. Bu çeviriyle Türkçe konuşan okuyucuların Batı felsefesine aşina olmasına katkıda bulunmuştur.
4. Faust’a Dair Bir Tahlil Tecrübesi: Bu eserinde Faust hikayesini ele alarak tahlil ve denemelerde bulunmuştur.
5. İslam Ansiklopedisi Maddeleri: Maarif Vekaleti tarafından İslam Ansiklopedisi’nin yazı kurulu başkanlığına getirilen Adıvar, bu ansiklopedi için çeşitli maddeler yazmıştır. Ali Kuşçu, Ebu’l-Kâsım Zehrâvî, Fârâbî, Hârizmî, İbn Bâcce, İbn Haldûn ve Kınalızâde maddeleri bu eserlere örnek olarak verilebilir.
6. Bilgi Cumhuriyet Haberleri: 1945 yılında yayımlanan bu eserinde, bilgi ve bilimin toplumda nasıl bir yerde olması gerektiği üzerine düşüncelerini paylaşmıştır.
7. Hakikat Peşinde Emeklemeler: 1954 yılında yayımlanan bu kitap, çeşitli makaleler ve denemelerden oluşur ve felsefi düşüncelerine dair ipuçları barındırır.
8. Dur Düşün: 1950 yılında yayımlanan bu eserinde de felsefe, edebiyat ve siyaset konularında eleştiriler ve düşünceler yer alır.

Yukarıda sıralanan eserler, Abdülhak Adnan Adıvar’ın çeşitli alanlarda düşüncelerini, bilgi ve deneyimlerini yazılı şekilde aktardığı önemli yapıtlardan sadece birkaçıdır. Eserleri, Türk düşünce ve edebiyat tarihinde önemli bir yere sahiptir.